Исраилнең Хәрби мәктәбе югары технологияләр индустриясен туендыра

Тирән эчтәлекле һәм югары анализ бирә торган The Wall Street Journal гәзитендә берничә атан элек күргән мәкалә нәкъ шулай атала (How an Elite Military School Feeds Israel’s Tech Industry). Мәкалә Милли университет ачу теләге белән янган татар зыялылары өчен бик тә файдалы.
Мәкаләдә сүз Talpiot исемле Израилнең яшерен хәрби программасы турында бара. Бу программа (институт) ел саен 50 иң өметле Ґазраил ватандашын кабул итә һәм аларны тугыз ел эчендә физика, санаклар һәм башка өлкәләр буенча укыта. Программаның төп максаты – Ґазраилнең армиясен һәм дәүләтен җитәкли алырдай сәләтле, инновацион һәм алдынгы карашлы лидерлар үстерү. Уку дәвере – 9 ел.
Ләкин гәҗит ассызыклавынча, бу институтның шактый көтелмәгән уңай нәтиҗәсе бар. Ул да булса институт тәмамлаучыларның зур өлеше югары технологияләр өлкәсенә кереп, уңышлы эшмәкәрләр булып китә икән (уку елларында алґан белем моңа бик зур этәргеч бирә). Шул арада, төп максат исә (хәрбиләр өчен сәләтле җитәкчеләр үстерү) тормышка ашып җитә алмый.
Talpiot яһүди теленнән «оста ясалган структура» дип тәрҗемә ителә. Башлыча аны Яһәд Университеты (Hebrew University) үз канаты астына ала. Ел саен иң сәләтле мәктәп укучылары институт профессоралары тарафыннан сайлап алына һәм шактый кырыс уку шартларына дучар була. Башта кадетлар 3 ел аудиториядә фән нигезләрен үзләштерәләр, аннан алты ел дәвамында хәрби структураларында хезмәт куярга тиеш. Ләкин бу хәрби хезмәт – вакытлыча хезмәттән шактый аерыла, чөнки Talpiot студентлары алдында күпкә катлаулырак максатлар куела. Мәсәлән, Talpiot программасын тәмамлаучы Әмир Бекер (Amir Beker) боралак өйртүчеләренең вибрация нәтиҗәсендә килеп туган сәламәтлек проблемаларын яңа утыргыч уйлап табып чишә. Бекер әфәнде шул заманнан бирле Ph.D. дәрәҗәсен алып, Тель-Авивта шәхси финанслар өйрәнү колледжын ачып җибәрә.

Ґазраилдә югары технологияләр һәм старт-ап (start-up) мәдәнияты шаукымы 1990 еллар башында барлыкка килә. Бу эштә дәүләтнең эффектив салым сәясәте алып бару шактый ярдәм итә. Шулай ук илгә Советлар Берлеге таркалґаннан соң югары белемле меңләгән яһүди килеп урнаша. Миллионґа якын Совет яһүдиләре арасында күп кенә инженерлар һәм фән эшлеклеләре була. Соңрак АКШ компанияләре дә (Sequoia Capital, Google, Yahoo Inc.) инвестицияләрен бу өлкәгә юнәлдерә. Шулай итеп, Тел Авивның төньяґында урнашкан технологияләр кишәрлеге йөзләгән офис биналары, кафелар һәм башка инфраструктурасы белән Силикон даласын (Silicon Valley) хәтерләтә башлый.

Talpiot мисалы бөтен ачыклыґы белән буш урында, сәяси теләк һәм матди ярдәм булґанда, югары белемле осталар чыґаруның мөмкинлеген күрсәтә. Әйтергә кирәк, мондый программаны, әлбәттә, һәрби юнәлештән цивиль тормыш максталарын чишүгә күчереп, ачып җибәрү Татарстан өчен күп тормаячак, ләкин озын дәвердә файдасы һичшиксез бәләп бетергесез булыр.